Шинэ хүнсний бүтээгдэхүүний шинж чанар

Мах: Тод улаан өнгөтэй, махны гадаргуу нь цэвэр хуурай, салс, өнгөргүй, загсаалтын хальсан бүрхүүл үүссэн, хуруугаар арилдаг, өөх нь үл мэдэг шаргал туяатай цагаан өнгөтэй , хатуу үйрэмтгий шинэ махны өвөрмөц, аятайхан үнэртэй байна. Загас: Хайрс нь гялгар өнгөтэй, тунгалаг, салсаар бүрхэгдсэн, цэвэрлэхэд хялбар салахгүй, нүд нь тунгалаг, гялгар, ширгээгүй, загалмай нь тод улаан өнгөтэй, мах нь нягт, хэт зөөлөн биш, уян хатан, гэдэс нь дүүрэн биш, шинэ загасны өвөрмөц үнэртэй байна. Хиам: Бүрхэвч хальс нь бүтэн, хуурай, цэвэр, өнгөргүй, хөгцний үнэргүй, зүсэж үзэхэд таташ нь жигд, нягтшил сайтай, хийн цэврүүгүй, шүүслэг, ягаан, өөх нь цагаан өнгөтэй, исгэлэн,гашуун биш, аятайхан амттай байна. Өндөг: Хальс нь хатуу, бүтэн,цэвэр, хэт жижиг биш,өнгө, үнэр нь хэвийн байна. Сүү: Ялимгүй шаравтар туяатай цагаан өнгөтэй, аятайхан амт үнэртэй байна. Зохих хэмжээний өтгөн байх бөгөөд усархаг ба салслаг байж болохгүй. Гурил: Исгэлэн, хөгцөрсөн, үнэргүй, гашуун эсвэл чихэрлэг амтгүй, шинэхэн буудайн аятайхан үнэртэй байна. Гурилны зэрэг, нэр төрлөөс хамаарч цагаан шаргалаас сааралдуу боровтор өнгөтэй байна. Сайн чанарын гурил нь хуурай байх бөгөөд гартаа атгаад тавихад бөөгнөрөлгүй, амархан бутардаг байна. Будаа: Харлаж цоохортоогүй, хөгцний үнэргүй, гашуун, хөгцөрсөн амтгүй, хортон шавьж, мэрэгч, тэдгээрийн өт, авгалдай, ялгадсаар бохирлогдоогүй байна. Жимс ногоо: Цэвэр, бүрэн бүтэн, хэлбэрээ алдаагүй, хортон шавьж, мэрэгч, ургамлын өвчний улмаас гэмтэж муудаагүй, ялзраагүй, хөгцгүй, гадны аливаа үнэргүй, хөлдөөгүй, хатаагүй байна. Хүнсний бүтээгдэхүүн худалдаж авахад та юу анхаарах вэ  Хүнсний бүтээгдэхүүний хадгалалтын хугацааг шалгах Хүнсний бүтээгдэхүүний сав баглаа, боодлын бүрэн бүтэн байдлыг анхаарах Мах, загас, шувуу зэрэг түүхий бүтээгдэхүүнийг,бусад болголгүй шууд хэрэглэдэг бүтээгдэхүүнээс сайтар тусгаарлан зөөвөрлөх Хөлдөөсөн, хөргөсөн хүнсийг худалдаж аваад богино хугацаанд гэрийн хөргөгчинд хийх, эсвэл хурдан бэлтгэж хэрэглэх Хэрэв.... Хүнсний бүтээгдэхүүний хадгалах хугацаа хэтэрсэн; Сав баглаа, боодол нь урагдаж гэмтсэн; Лаазалсан бүтээгдэхүүний сав нь зэвэрсэн, хонхойж цохигдсон, хий дүүрч таг нь төвийсөн, дарахад хонхолзож байвал: Өндөгний хальс нимгэрч, өнгө нь өөрчлөгдсөн, хагарч цуурсан , гадна тал нь бохирдсон; Шилэнд савласан бүтээгдэхүүнд булингар, тунадас,хөгц үүссэн байвал; Хиам, өндөг, нарийн боов, стундень, зууш зэрэг түргэн мууддаг хүнсний бүтээгдэхүүнийг хөргүүргүй, ил задгай нөхцөлд зарж борлуулж байвал; Дэлгүүрт зарагдаж буй хөлдөөсөн бүтээгдэхүүн гэссэн байвал; Хүнсний бүтээгдэхүүний хэвийн өнгө , үнэр, төлөв байдал өөрчлөгдөж, муудсан шинж илэрсэн бол тухайн хүнсний бүтээгдэхүүний чанар алдагдаж, өвчин эмгэг үүсгэгч бичил биетэн өсөж үржсэн байж болзошгүй тул худалдаж авахгүй байхыг зөвлөж байна.

Хүрэн манжингийн хүний бие дэхь ашиг тус

Улаан манжинг эртнээс сувиллын зориулалтаар ашиглаж ирсэн бөгөөд түүний агууламжинд

·         натри 86мг

·         кальци 37мг

·         магни 42мг

·         хүхэр 7мг

·         цайр

·         манган, кобальт, төмөр зэрэг элементүүд болон С, В1, В2, Р, РР зэрэг амин дэм агуулагддаг.

Эдгээр нь олон төрлийн ферментийн бүтцэд орох бөгөөд цус төлжүүлэх явцыг зохицуулдаг байна.

Цусны гемоглобины хэмжээг нэмэгдүүлэх, судас хатуурах, цусны даралт ихсэх, элэг, бөөр, гэдэсний өвчний үед улаан манжинг хэрэглэдэг ба пектин ихээр агуулдаг тул сахарын өвчнөөс сэргийлэх, хоол боловсруулах эрхтний ажиллагааг хэвийн байлгах, өтгөн хатахаас сэргийлэх нөлөөтэй. 

Улаан манжинд агуулагдах бетанин нь холестериныг зохицуулах замаар элэг өөхлөх явцыг сааруулж, элэгний хэвийн үйл ажиллагааг ханган, элэгний эсийг нөхөн төлжүүлдэг байна. 

Өдөр бүр 150г улаан манжин юм уу түүний шүүсийг хэрэглэж байх нь эрүүл мэндэд тустай.

 Жич: Цусан дахь сахарын хэмжээ өндөр байгаа үед сахарын өвчтэй хүн улаан манжин идэж болохгүй.

Улаан манжинг өнө эртнээс эмчилгээ сувиллын зориулалтаар хэрэглэж иржээ. Грекийн эрдэмтэн Афиней (МЭӨ III зуун) “Мэргэдийн ярилцлага” бүтээлдээ чанасан улаан манжин хүнд өвчтэй хүний биеийн тамир тэнхээг нэмэгдүүлэх үйлчилгээтэйг нотолсон байна.

Мөн цус багадах, судас хатуурах, цусны даралт ихсэх, элэг бөөр гэдэсний эмгэгийн үед улаан манжинг хэрэглэх эмчилгээний аргыг өнөөдрийг хүртэл зарим улс оронд уламжлал болон орчин үеийн анагаах ухаанд хэрэглэж байна. Манжин нь лууван, алимтай харьцуулахад пектинийг их хэмжээгээр агуулах бөгөөд энэ нь хоол боловсруулах эрхтэний үйл ажиллагаанд эерэг нөлөөтэй гэнэ.

Түүнчлэн бетаин хэмээх бодис нь элэг өөхлөх явцыг сааруулж, холестрины солилцоог зохицуулах замаар элэгний хэвийн үйл ажиллагааг хангах ач холбогдолтой.

Хүрэн манжинд гайхамшигтай анагаах чанар бий

Хүрэн манжин нь биологийн үнэт бодисуудыг агуулдаг, анагаах чанартай хүнсний ногоо юм. Хүрэн манжинг дараах өвчин зовиурт хэрэглэдэг.
Үүнд:
- Өтгөн хатах
- Цус багадах
- Элэг цөсний эмгэг
- Ходоод гэдэсний шархлаа
- Бүдүүн гэдэсний үрэвсэл

Хэрхэн бэлтгэх.
1. Хүрэн манжинг ширүүн үстэй сойзоор 2-3 удаа үрж угаасны дараа хальсыг цэвэрлэж, дахин хүйтэн усаар угаагаад шүүс шахагч машинаар шүүсийг нь гаргаж авна. Шүүсийг бараан өнгийн тагтай шилэн саванд хийж 5-15 минут буцалж буй усанд хийж ариутгана. Бэлтгэсэн шүүсийг 1-2 цагаас илүү хугацаагаар хадгалж болохгүй.
2. Хүрэн манжинг нимгэвтэр хэрчээд буцалсан усанд хийж таглан хандлуулна. Хоол идэхээс 10-15 минутын өмнө нэгээс хоёр стаканаар нэг сарын турш ууж хэрэглэнэ. Уг хандыг хоол боловсруулах эрхтний эмгэгийн үед хэрэглэвэл тохиромжтой.
З. Лууван, хүрэн манжинг 1:1 хоолны халбагаар өдөрт 1-2 удаа хэрэглэнэ. Үрүүлдэх маягаар бэлтгэж, дээр нь зөгийн бал нимбэг хийвэл сайн. Үүнийг цус багадах, өтгөн хатах, элэг, цөсний хүүдийн эмгэгийн үед хэрэглэвэл тохирно. Анхааруулахад давсалсан болон даршилсан хүрэн манжинг эмчилгээний зориулалтаар хэрэглэдэггүй. Хүрэн манжинг хоол хүнсэндээ тогтмол хэрэглэдэг хүмүүс элдэв эм тан хэрэглэхгүйгээр бүдүүн гэдэсний өвчлөлөөс сэргийлж чадна.

Улаан манжин нь сахар, С, В, Р витаминууд кальци, сvvний хvчил, төмөр зэрэг хvний биед хэрэгцээтэй бодисуудыг агуулдаг учраас хоол боловсруулах эрхтнvvдийн vйл ажиллагааг идэвхжvvлж өгдөг. Тиймээс хоолны эмчилгээнд хэрэглэж элэг, судас зэргийг өөхлөхөөс хамгаалж цөсийг аажмаар цэвэршvvлж байдаг. Ялангуяа жигнэсэн улаан манжинд уураг шингээхэд сайнаар нөлөөлөх бодис агуулагдаж байдаг.

Лимоныг хvнсэндээ хэрэглэж заншвал ханиад хvрэх, гэдэсний элдэв халдварт өвчин тусах, тэр ч байтугай амаар дамжин халдварлах өвчнvvдээс сэргийлж болно. Ер нь та гэр орноо хлормин уусгасан усаар цэвэрлэдэг ч гэсэн ус, цайндаа лимоны шvvс хэдхэн дуслыг хийхэд л ахуйн замын өвчний бvх нянг устгаж өгнө. Мөн шархласан арьс махыг Лимон ариутгаж, эдгэлтийг нь тvргэтгэдэг.

Харшил буюу Аллерги гэж юу вэ?

Харшил буюу аллерги гэсэн нэр томьёог  Австрийн хvvхдиин эмч К.Пирке 1906 онд  анх хэрэглээнд оруулсан түүхтэй. Энэ нь allos–өөр, ergon-vйлчлэх гэсэн хоёр vгнээс бvтдэг байна. Харшил гэдэг нь тодорхой хvчин зvйл нэвтрэхэд бие махбодь байвал зохихоос хэт эмзэг, хүчтэй  хариу vзvvлж, өөрөөр үйлчилж байгаа хэрэг юм. 

Статистик мэдээнээс үзвэл дэлхийн хүн амын 20% нь харшилтай байдаг аж. Иймд энэ өвчин нь орчин үеийн дэлхий дахины томоохон асуудалын нэг болсоод байна гэж болно. Сvvлийн 30 жилийн байдлаар харшлын тархалт нь арван жил тутамд хоёр дахин нэмэгдсээр насад хvрэгсэдийн 5%, хvvхдүүдийн 15% нь өвчилсөн байна.

Шалтгаан

Гэр доторх тоос, хөгц, шавьж, ахуйн хими, амьтны vс, ургамалын тоосонцор /шарилжны/ , хvнсний бvтээгдэхvvн, эм тариа, будаг, нарны туяа, хvйтэн гээд бидний эргэн тойронд байгаа бараг юм болгон шахуу харшил үүсгэх боломжтой. Харшил  буюу хүний дархлалын систем өөрөө ажиллаж эхэлдгийн гол “буруутнуудын” нэг нь гистамин нэртэй бодис юм.

Энэ болон үүнтэй төстэй бодисууд нь харшлын хариу урвал эхэлсэн үед цусанд их хэмжээгээр орж ирдэг. Yр дvнд нь судас өргөсөх, нарийн судаснаас шингэн ялгарах, арьс улайна. Үүнээс болж хамар, залгиурын салслаг бvрхvvл цочрон хамар битvvрч, нус гойжин, найтааж эхэлдэг.

Харамсалтай нь харшилтай холбоотой олон зүйл өнөөдрийг хүртэл тайлагдаагүй л байна. Жишээлэхэд, харшил нь гэнэт бий болоод, гэнэт алга болж болно. Тvvнээс гадна аль ч төрлийн харшил нь удамших магадлалтай байдаг. Тиймээс эцэг эхийн аль нэг нь харшилтай бол хvvхдэд нь өвчлөх магадлал 25% тай бол хоёулаа харшилтай бол харшил авах магадлал 75-80% хувиар өсдөг.

Явц

Хаана , хэрхэн vvсч байгаагаас нь шалтгаалан харшил нь ринит буюу нус гоожих, коньюктивит буюу салст бүрхүүлийн үрэвсэл / нүд улайх, нуухтах, нулимс гоожих / , чонон хөрвөс, Квинкийн хаван, дерматит буюу арьсны үрэвсэл, гуурсан хоолойн багтраа буюу астм, анафилактик  шок зэргээр илэрнэ. 

Харшил үүсгэгчтэй таарсны дараанаас нус гойжин найтаалгаж, хамар загатнаж байгаа бол ринит  буюу нусгайтах харшил. 

Нулимс гойжиж, нvдэнд юм торсон мэт мэдрэмж төрөх, хорсох, гялбах шинж тэмдгvvд илэрвэл зовхины салст бүрхүүлийн үрэвсэл буюу коньюнктивит. 

Хvнсний харшил нь хvvхдvvдэд голцуу диатез  буюу сахарын харшил хэлбэрээр илэрдэг. 

Чонын хөрвөс  буюу манайхны ярьдгаар шарилжны харшил, дерматит буюу арьсны vрэвсэл нь арьсны  харшилд орно. 

Харшлын урвалын vйл явцын хамгийн муу хувилбар нь анафилактик шок юм. Энэ үг нь ana-эсрэг ба philaxis-хамгаалалт гэсэн утгатай грек үгнээс бүрддэг бөгөөд гэнэтийн цочролд орохыг хэлдэг. Ихэнхдээ таарахгvй эм хэрэглэх, эсвэл  зөгий мэтийн элдэв шавьжинд хатгуулж, хазуулсны дараа vvсдэг. Анафилактикийн шоконд орох үед арьс гэнэт маш ихээр загатнан,  амьсгаа боогдож  артерийн даралт огцом буурч шоконд орно. 

Бас нэгэн шинж тэмдэг нь судасны лугшилт маш сул болж, царай цонхийнх хvйтэн хөлс асгардаг. Ингэж шоконд орсон үед заримдаа уушиг болон тархинд хаван  vvсч vхэх аюлтай байдаг.

Харшилтай төстэй шинж тэмдгээр илэрдэг хуурамч харшилууд бас байдаг. Жишээлбэл:

• Бие организмд гистамины өндөр тун  vйлчилснээс vvссэн хуурамч харшил. Гистаминаар баялаг хvнсний бvтээгдэхvvн их хэмжээгээр хэрэглэх, зарим төрлийн эм уух, элэг болон гэдэсний зарим өвчний үед ажиглагддаг.
• Дархлааны системийн хэвийн ажиллагаа алдагдаснаас vvсдэг хуурамч харшил. Стресс орох тоолонд харшлынхтай   адил шинж тэмдэг илрэх нь үүний нэг жишээ.
• Бодисын солилцооны хэвийн ажиллагаа алдагдахад vvсэх хуурамч харшил. Хамгийн түгээмээл таардаг нь ердийн  аспириныг шингээж чадахгүй байх явдал юм. Улмаар жинхэнэ ба хуурамч харшил үүссэн хосолсон үед аспирин болон  бусад төрлийн өвчин намдаах анальгетикvvдийг хэрэглэх үед гуурсан хоолойн давхраа үүснэ. Мөн жирэмслэлтийн vед бие махбодь урьдчилан таахын аргагvйгээр өөрчлөгддөг. Улмаар огт харшилгүй байсан хүн аршилтай болох, эсвэл харшилтай хүн эдгэрэх зэргээр таахын аргагүй өөрчлөлтүүд явагддаг.

Оношлогоо

Дөнгөж харшил  эхэлж байгаа vед дараах шинжvvд  илэрнэ, үүнд:

• Жил болгон тодорхой улиралд нус гойжих, нулимс урсах
• Долоогоос олон хоногоо үргэлжилсэн шуугтниа ханиад
• Шөнөөр хуурай ханиалгах ч өдөртөө зvгээр байх
  
  Эдгээр шинж тэмдгvvд илэрсэн тохиолдолд яаралтай  харшлын эмчид хандах хэрэгтэй.  Гэхдээ хуурамч харшил байж болох магадлал бий тул хуурамч нь батлагдвал жинхэнэ эх vvсвэрийг аль болох хурдан  олох хэрэгтэй.
  
  Харшил үүсгэгч буюу аллергенийг тодорхойлохын тулд арьсны сорил, онцгой эсрэг биетийг шинжлэх арга, өдөөгч тестvvд, элиминационны тестvvд,  хvйтэн ба халууны тестvvд  болон бусад аргуудыг хэрэглэдэг.

Эмчилгээ ба Урьдчилан сэргийлэлт

Өнөөг хvртэл  харшилыг зуун хувь эмчилдэг арга гарч ирээгүй л байна. Тиймээс  харшилтай тэмцэхдээ нэг бол дархлааны урвалыг өөрийг нь дарангуйлах, эсвэл харшлын явцад vvссэн өвчлөлтийг буй болгогч зvйлсийг саармагжуулах чиглэлээр эмчилгээ хийдэг. Гэхдээ зхистой эмчилгээ сонгон урьдчилан сэргийлэх арга хэмжээг авч чадвал харшлын илэрлийг хамгийн бага хэмжээнд нь хүргэх боломжтой. 

Харшлын шинж тэмдгийн илэрлийг цаг алдалгүй дарах зориулалттай гистамины эсрэг үйлчилгээтэй бэлдмэлvvд маш олон байдаг. Иймд мэргэжлийн эмчид үзүүлэн зөвлөгөө авсны дараа тэдгээрээс өөрт тохирохын нь сонгон үргэлж биедээ авч явж байх нь хамгийн зөв арга юм. Хэрвээ дэргэдэх хvнд тань анафилактик шокын шинж тэмдэг илэрч байвал яаралтай тvргэн тусламж  дуудах хэрэгтэй. 
Тусгай  дархлаа засал нь сүүлийн үед нэлээд хэрэглэгдэх болсон. Энэ эмчилгээний үед хэдэн долоо хоногийн туршид тухай бүрт илүү өндөр агуулгатай харшил үүсгэгчийг тарьдаг. Үүний үр дүнд хүний бие нь аяндаа ерөндөг боловсруулах гаргадаг байна. Гэвч энэ эмчилгээ нь хэдэн жилээр vргэлжилдэг сул талтай.

Харин хvнд хэлбэрийн харшлын vед  иммуноглобулины цэвэрлэгээ, цус шүүх аргуудыг ашигладаг. Юунаас болж байгаагаас шалтгаалан харшлын өвчлөлийн цаашдын хувиралаас сэргийлэхийн тулд эмч тусгай харшил багасгах хоолны дэглэм барихыг зөвлөж болно.

Бусад зөвлөгөө зааврыг эмч тухай хүний бие махбодь, ажил мэргэжил, амьдралын нөхцөл зэргийг харгалзан өгнө.

Гар, хөл, амны өвчин

Тодорхойлолт

Хоолой, залгиур улайж, амны хөндийн салст, завьж, буйл, хэл, тагнай, гарын алга, хөлийн ул болон өгзөг дээр толбот гүвдрүүт, цэврүүт тууралт гардаг цочмог халдварт өвчин.

Гар, хөл, амны өвчний түүхээс

o   1957 он Анх Шинэ Зеландад тодорхойлсон

o   1958 он Коксаки вирус ялгасан

o   1959 он Гар, хөл, амны өвчин, голдууКокс A16

o   1969 он АНУ-д энтеровирус 71-ийг тодорхойлсон

o   Энтеровирус71, КоксA 16: Гар, хөл, амны өвчний үндсэн шалтгаан, ээлжилдэг

o   1970-аад оноос өмнө цөөн тооны тохиолдлууд,

o   1980-аад оноос АНУ, Бразил, Европд томоохон дэгдэлтүүд гарсан

o   1975 онд Болгарт дэгдэлт гарсан: 750 тохиолдол, 149 саажилт, 44 нас баралт, Унгарын дэгдэлт Дэлхий даяар тархсан.

Үүсгэгч

o   Коксаки А16, энтеровирүс 71

o   70° спирт, 5% лизол, хлороформ, эфирт тэсвэртэй.

o   Кварц, формальдегид, хлор агуулсан нэгдэлд тэсвэргүй.

o   50°С дээш хэмд идэвхгүйждэг.

Халдварын эх уурхай

o   Эмнэлзүйн бүдэг балархай, цочмог хэлбэрээр өвчлөгсөд, вирус тээгчид.

Дамжих зам

o   Өтгөн-ам

o   Ахуй хавьтал

o   Агаар дусал

Халдвар дамжих хүчин зүйл

o   Вирүсээр бохирлогдсон ус, хүнс, хөрс эд зүйлс, бохир, гар

Нууц үе

o   Ихэвчлэн 2-7 хоног, дунджаар 3-5 хоног

Халдвартай үе

o   Өвчлөлийн эхний 7 хоногт хамгийн их халдвартай, вирүс өтгөнөөр 7-н долоо хоногийн турш гадагш ялгарч болно.

Өртөмтгий бүлэг

o   Бүх насны хүн өвчлөх боловч ихэвчлэн 10 хүртэлх насны хүүхдүүд өвчилдөг.

o   Нэг гэрийн хүүхдүүдийн дунд, ясли, цэцэрлэг, сургууль хүүхдийн байгууллагуудад голомтлон гардаг. 

o   Өвчлөл, хүндрэлийн 90 хувь нь 4 хүртэлх насанд тохиолддог.

Эпидемиологи: эрсдэлт хүчин зүйлс

o   Энтеровирус: өндөр халдвартай

o   Хүүхэд, ялангуяа 4 хүртэл насныхан өндөр эрсдэлтэй

o   Эрэгтэйчүүд эмэгтэйчүүдтэй харьцуулахад илүү эрсдэлтэй (харьцаа:1.5:1, Тайвань)

o   Өвчтэй хүүхдүүдийн ойрын хавьтал

o   Гэр бүл дотор болон ясли, цэцэрлэгт халдвар хамгийн их дамждаг

o   Гэр бүл дотор халдвар 2догчоор дамжих түвшин: 52%(нэг гэрийн хүүхдүүд 84%, үеэлүүд 83%, эцэг эх 41%, эмээ, өвөө 28%, нагац ах, эгч 26%) (Тайваньд хийсэн судалгаа, 94 гэр бүл, 433 гэр бүлийн гишүүд)

o   Гэр бүлийн хавьтлуудад шинж тэмдэг илрэх хувь өндөр байсан (94%:29%)  

Улиралчлал

o   Зун, намрын улиралд элбэг  тохиолдоно.

Эмнэлзүйн шинж тэмдэг

o   Халдвар авагсдын 50-80% шинж тэмдэг илрэхгүй

o   Ихэвчлэн 5-7 хоногийн дотор аяндаа эдгэрдэг, эмчилгээ хийгээгүй байхад ч

o   Клиник шинж тэмдэг илэрсэн нийт тохиолдлын >95% хөнгөн

o   Нийт тохиолдлын >90% нь≤ 4нас,>80% нь ≤ 2нас(Тайвань)

o   Хүнд тохиолдлын 93% нь≤ 4нас; 73% нь ≤2нас. Дундаж нас2.2(3сар-14нас) (Тайвань, 1548 тохиолдол,1990-2005)

o   Хүнд тохиолдол: 405/129,105 (Тайвань,1998)

o   Нас баралт: 78/129,105 (Тайвань 1998)

-      Хөнгөн хэлбэр

o   Өвчтний гар, хөл, амны салст дээр өвөрмөц цэврүүт, улаан хүрээтэй, цайвар цагаан гадаргуутай тууралт гарах, бага зэрэг толгой өвдөх.

-      Дунд хэлбэр

o   Өвчтний гар, хөл, ам, өгзөг, тохойн дээр өвөрмөц цэврүүт тууралт гарсан, амны тууралт шархалсан, толгой өвдсөн, бөөлжсөн, 38 хэмээс дээш нэг хоног, түүнээс дээш халуурсан.

-      Хүнд хэлбэр

o   Өвчтний гар, хөл, ам, өгзөг, биеэр өвөрмөц цэврүүт тууралттай

o   Амны тууралт шархалсан

o   Бөөлжсөн

o   38 хэмээс дээш халуурсан

o   Толгой өвдөж, хүзүүний хөшинг илэрсэн

o   Даралт буурсан, зүрхний хэм алдагдсан,

o   Зүрхний цохилт олширсон,

o   Амьсгал олширон, цустай хөөсөрхөг цэр гарсан,

o   Цочромтгой, унтаа, нойрмог болсон, гар, хөл бага зэрэг саажсан зэрэг болно.

Хүндрэл

o   Уушигны хаван/цус алдалт

o   Энцефалит

o   Асептик менингит

o   Цочмог сул саажилт

o   Миокардит

Эмчилгээ

o   Гар, хөл, амны өвчний үед өвөрмөц эмчилгээ байхгүй.

o   Шинж тэмдгийн эмчилгээ хийнэ.

-      Хөнгөн хэлбэрийн үед

o   Эмнэлэгт хэвтүүлэх шаардлагагүй

o   Хүүхдийг гэрт нь 14 хоног өрхийн эмчийн хяналтад тусгаарлана.

o   Илчлэг сайтай хүнсний бүтээгдэхүүн,  аминдэм, аньс, чацарганы шүүс зэргийг хэрэглэнэ.

-      Дунд хэлбэрийн үед

o   Өвчтний биеийн байдлыг дунд гэж үнэлбэл эмнэлэгт хэвтүүлэн шинж тэмдэгийн болон хүндрэлээс сэргийлэх эмчилгээ хийнэ.

-      Хүнд хэлбэрийн үед

o   Өвчтнийг эрчимт эмчилгээний тасагт хэвтүүлэн

o   Уушигны хаван/цус алдалт,

o   Энцефалит,

o   Асептик менингит,

o   Миокардит зэрэг хүндрэлийг  “Зонхилон тохиолдох өвчин эмгэгийн удирдамж”-ын дагуу эмчилнэ.

Бүртгэх, мэдээлэх

o   Гар, хөл, амны өвчнийг анх сэжиглэсэн, оношлосон өрхийн эмч, нийслэлийн эрүүл мэндийн газарт,

o   Халдварт өвчин судлалын үндэсний төвийн 11-454921 тоот утсанд яаралтай мэдээлнэ.

ХӨВЧ ТАСЛАХ БУЮУ ХОЗЛОХ

Тээрхийн буюу эр бэлэг эрхтний толгойн арьсыг огтлохыг анагаах ухаанд циркумциз гэж нэрлэдэг. Энэ мэс ажилбар олон мянган жилийн настай гэж үздэг ч ерөнхийд нь тээрхийн арьсыг бүхлээр нь ба хэсэгчлэн огтлох гэж хуваадаг. Манайхан хөвч таслах гэж ярьдаг.

Ерөнхий

Лалын шашинтнууд, иудейчүүд нь энэ мэс ажилбарыг шашны үндэслэлээр эрт дээр үеэс хийсээр ирсэн байдаг. Харин орчин үед эцэг, эхчүүд нь шашин, эрүүл мэнд зэрэг янз бүрийн үндэслэлээр эрэгтэй хүүхдийнхээ тээрхийн арьсыг огтлуулах мэс заслыг хийлгэх болсон. Зарим мэдээнээс үзвэл өнөөдөр АНУ-д шинээр төрсөн эрэгтэй хүүхдүүдийн 50 хүртэлх хувьд нь энэ мэс ажилбарыг хийдэг байна.

Гэвч тээрхийн арьсыг огтлох нь нэгэн төрлийн мэс ажилбар болохоор хүний өөрийнх нь зөвшөөрөл зайлшгүй шаардлагатай. Иймд балчир насны хүүхдэд ийм хагалгаа хийх нь ёс зүйд нийцэхгүй гэж шүүмжлэх нь ч бий.

Шалтгаан

Анагаах ухааны үүднээс хүүхдэд ийм мэс ажилбар хийхэд хүргэдэг гол шалтгаан нь фимоз буюу тээрхийн арьсны нарийсал юм. Фимозын үед тээрхийн арьс нарийссан, бэлэг эрхтний толгой ил гарах боломжгүй болсон айдаг. Үүний улмаас бэлэг эрхтэний толгойн орчимд бэлгийн өнгөр ихээр хуримтлагдан үрэвсэл үүсгэх аюултай байдаг.

Насанд хүрэгчдэд мөн л фимозын үед болон үрийн шингэн хэт хурдан гадагшлах шинжийн үед хийдэг. Тээрхийн арьсыг огтолсны дараа бэлэг эрхтний мэдрэмтгий байдал нь буурснаар хурьцал илүү удан үргэлжилж, үрийн шингэн хэт хурдан гадагшлахаас ангижрах боломжтой.

Орчин үед тээрхийн арьс огтлохыг хагалгааг мэдээ алдуулалттай хийдэг болсон. 12-14 насны хүүхдүүдэд ерөнхий мэдээ алдуулалтын дор хийдэг болсон насанд хүрэгчдэд хэсэгчилсэн мэдээ алдуулалттайгаар хийж болдог.

Тээрхийн арьс огтлохын давуу тал

Тээрхийн арьс огтлохыг хүүхдийн эрүүл мэндэд зарим талаар тустай гэж үздэг. Тухайлбал:

• Хүүхдийн бөөрний түүдгэнцрийн үрэвсэл, давсагны үрэвсэл зэрэг шээсний замаар халдварладаг өвчин тусах эрсдэл нь 10 дахин багасдаг гэж үздэг.
• Тээрхийн арьсыг огтолсноор БЗХӨ өвдөх эрсдэл эрс багасдаг гэж үздэг.
• Эрэгтэй хүүхдэд нярайд нь тээрхийн арьсыг огтлох мэс ажилбал хийвэл бэлиг эрхтэний өмөн үүсэх эрсдэл нэлээд багасдаг
• Эмэгтэйчүүдийн умайн хүзүүний өмөнгийн шалтгаан болдог 16 ба 18 төрлийн папиломын вирусын халдварыг циркумциз хийлгэсэн буюу хөвчөө хөндүүлсэн эрчүүдээс авах магадлал бага. Эрчүүд нь толгой дараалан тээрхийн арьсаа огтлуулсан байдаг лалын шашинтан, иудейчүүдийн эмэгтэйчүүдийн дотор умайн хүзүүний хорт хавдар тун ховор тохиолддог нь үүний нэг жишээ аж.
• Бэлгийн өнгөр үүсэх нь багасдаг болохоор бэлиг эрхтэний ариун цэвэр сайжирдаг.

Тээрхийн арьс огтлохын дутагдалтай тал

Элдэв хүндрэл ховор тохиолдох нь тун ховор. Гол төлөв мэс засалчийн чанаргүй ажлаас үүдэлтэй хүндрэл тохиолддог.

• Мэс ажилбарын үрэвсэлт хүндрэл. Бүсэлхийнээс доош байрладаг болохоор шарх идээлэх эрсдэл ихэсдэг.
• Хэт лав авах үед тээрхийн арьсыг хэт хүчтэй шахаж татсанаар бэлиг эртэн гэмтэх.

Ажилбар

Шашин, анагаах гэх мэтийн шалтгаанаар тээрхийн арьсаа огтлуулахаар шийдсэн бол эрэгтэйчүүдийн чиглэлээр мэргэшсэн мэс заслын эмчид хандах хэрэгтэй.